ProfessioneelZijn

Wist je dat er drie natuurlijke basisbehoeften zijn die een optimale groei en motivatie bevorderen? Hierover gaat de Zelf Determinatie Theorie, welke stelt dat alle mensen de behoefte hebben aan competent zijn, autonomie en verbondenheid. Hoe meer deze drie behoeften vervuld zijn, hoe eerder mensen intrinsiek gemotiveerd zullen zijn. En dat is nu de kern bij ontwikkelen van eigenaarschap. Eigenaarschap kan nooit van buiten worden opgedrongen, maar alleen intrinsiek worden ontwikkeld. Als leidinggevende kun je hierin een belangrijke stimulerende rol vervullen.

Zelf Determinatie Theorie
Wanneer er aan drie natuurlijke basisbehoeften -competentie, autonomie en verbondenheid- wordt voldaan, garandeert dit een optimale groei en een hoge motivatie. Dat is de stelling van de zelf-determinatietheorie (ZDT) of zelfbeschikkingstheorie. Deze theorie is er namelijk eentje die alles te maken heeft met onze natuurlijke neiging om ons op een gezonde en effectieve manier te gedragen. Oorspronkelijk werd de theorie ontwikkeld door Edward L. Deci en Richard M. Ryan, intussen werd ze wereldwijd bestudeerd en verder aangescherpt. Over het algemeen zijn mensen erg begaan met motivatie. Om zelf in actie te komen of anderen daartoe te bewegen. Vaak gebeurt dit door externe factoren zoals beloningen, evaluaties of gevreesde opinies van wat anderen over hen denken (moeten). Maar zeker even vaak komt het uit onszelf, uit interesse, nieuwsgierigheid, zorg voor anderen of door de waarden die we koesteren (willen). Intrinsieke motivatie wordt echter vaak niet beloond of gesteund van buitenaf, toch is deze verantwoordelijk voor passies, creativiteit en volharding. De wisselwerking tussen externe en interne motivators speelt zich af op het terrein van de Zelf-Determinatie Theorie. Factoren die de individuele competentie, autonomie en verbondenheid ondersteunen zouden de beste drijfveer zijn om tot actie over te gaan en daarbij zorgen voor betere prestaties, een groter doorzettingsvermogen en meer creativiteit. Omgekeerd tast een tekort aan één van deze drie psychologische basisbehoeften het welzijn van mensen aan. Ook op de werkvloer.

Sociale voeding
ZDT gaat er van uit dat mensen actieve organismen zijn die nood hebben aan groei, het onder de knie krijgen van nieuwe uitdagingen en de integratie van nieuwe ervaringen in een coherent zelfbewustzijn. Engagement en groei hebben echter sociale voeding en ondersteuning nodig. Ontbreken deze, dan kan dit juist leiden tot een gebrek aan eenwording, zelfverdediging en het op zoek gaan naar surrogaat-invullingen van deze behoeften. Kortom, de verhouding tussen de mens en zijn of haar sociale context vormen de basis voor ZDT’s verklaringen voor het welzijn en het al dan niet functioneren van iemand in een bepaalde context.

De praktijk
Wat betekent dit nu in de praktijk en hoe kun je ervoor zorgen dat jij of de mensen aan wie je leiding geeft enthousiast en gemotiveerd functioneren? Een opdeling in de drie basisbehoeften:

Competentie
Heb vertrouwen en uit positieve verwachtingen naar medewerkers
Geef positieve feedback waardoor het gevoel van competentie toeneemt
Zeg vaker ‘bedankt’
Zorg voor voldoende uitdagende taken
Zorg voor een duidelijk kader en een duidelijke context van de taak
Voorzie leerkansen

Autonomie
Communiceer over het uiteindelijk doel en geef medewerkers bevoegdheid naar eigen inzicht naar dit doel toe te werken
Laat medewerkers zelf bepalen wie ze om hulp vragen
Stel het resultaat voorop maar laat medewerkers zelf beslissen op welke manier ze het aanpakken
Geef mensen verantwoordelijkheid en spreek hen daar op aan
Moedig mensen aan om initiatief te nemen en vraag suggesties voor verbetering
Zorg voor toelichting over beslissingen en doelstellingen en bespreek deze openlijk

Verbinding
Ken, erken en bedank je medewerkers, ook en vooral wanneer de arbeidsomstandigheden stresserend zijn
Steun medewerkers wanneer ze een fout begaan
Stimuleer de ontwikkeling van en de deelname aan netwerken
Zorg voor gezamenlijke doelen in het belang van de organisatie
Zorg dat iedereen zijn mening kan uiten en dat er naar wordt geluisterd
Zorg dat ieders eigenheid wordt gerespecteerd
Zorg voor een sfeer van samen werken en samen leren
Organiseer teambuildingsactiviteiten en informele momenten
Zorg dat nieuwkomers zich thuis voelen in het team en de organisatie

Wanneer tegemoet wordt gekomen aan deze drie basisbehoeften, werk je aan eigenaarschap. Het verbetert niet alleen de motivatie van medewerkers. Ook verhogen hun effectieve prestaties, jobvoldoening, positieve werkattitude, het organisatiebewustzijn en het psychologisch welbevinden.

Wil je werk maken van eigenaarschap bij vakmanschap en weten hoe je dit aanpakt? Schrijf je dan in op onze komende inspiratiesessies voor frisdenkers!

Bronnen: selfdeterminationtheory.org / de-raet.be